آیا می دانید تنها راه درمان افرادی که به بیماری نارسایی پیشرفته کبد مبتلا هستند پیوند کبد است؟ هنگامی که کبد افراد عملکرد خود را به درستی انجام ندهد، پیوند کبد می تواند گزینه مناسبی جهت درمان آن ها باشد. حتما این سوال ذهن شما را درگیر کرده است که پیوند کبد چیست و آیا این جراحی عوارض جانبی به همراه دارد؟ و یا پیوند کبد به چه روش هایی انجام می شود؟ در این مقاله قصد داریم به تمام سوالات پاسخ دهیم و شما را با کبد و عملکردهای آن آشنا کنیم  پس تا انتها با ما همراه باشید.

عملکرد کبد و برخی از بیماری های آن

بهتر است در ابتدا شما را با عملکرد کبد و بیماری های آن آشنا کنیم. حتما می دانید که کبد یکی از بزرگترین اندام حیاتی بدن محسوب می شود که در سمت راست، بالای شکم و زیردنده ها قرار گرفته است. از عملکردهای این عضو مهم بدن می توان به مواردی از جمله تولید صفرا، جذب و متابولیسم بیلی روبین، متابولیز کربوهیدرات، تصفیه خون و ذخیره ویتامین و مواد معدنی اشاره کرد. لازم به ذکر است هرگونه اختلال در عملکرد کبد می تواند در ایجاد بیماری های کبدی نقش داشته باشد.

به طور کلی سیروز، هپاتیت، کبدچرب و سرطان کبد از بیماری های کبدی محسوب می شوند. آیا می دانید چه عواملی ریسک ابتلا به بیماری های کبدی را افزایش می دهند؟ از مهم ترین عواملی که در ایجاد بیماری های کبدی دخالت دارند می توان به مواردی مانند مصرف بیش از حد الکل، دیابت، چاقی بیش از حد، ارتباط جنسی محافظت نشده و قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی اشاره کرد. در این بخش قصد داریم به طور مختصر درباره بیماری های کبدی صحبت کنیم.

می دانید سالانه 10 هزار نفر در ایران به بیماری سیروز کبدی مبتلا می شوند؟ سیروز کبدی نوعی بیماری پیشرفته است و زمانی که بافت زخم جایگزین سلول های سالم کبدی شود رخ می دهد. این بیماری با علائمی مانند کاهش اشتها، خستگی مفرط، کاهش وزن، تجمع مایعات در شکم(آسیت) و زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم همراه است.

توجه داشته باشید بسیاری از بیماری ها مانند هپاتیت و همچنین مصرف بیش از حد الکل می توانند باعث بروز سیروز کبدی شوند و در مراحل پیشرفته این بیماری، پیوند کبد تنها گزینه درمانی است. حال نوبت می رسد به دومین بیماری یعنی هپاتیت که یک بیماری التهابی کبدی محسوب می شود و به طور معمول در اثر عفونت ویروسی رخ می دهد. این بیماری به هپاتیت A، هپاتیت B، هپاتیت C، هپاتیت E، هپاتیت الکلی و هپاتیت خودایمنی تقسیم می شود.  شایان ذکر است مواردی از جمله استفراغ، درد در ناحیه شکم، زردی پوست و ادرار تیره از علائم بیماری هپاتیت می باشند.

آیا می دانید بیماری کبد چرب در افراد چاق شایع تر است؟ متاسفانه افزایش وزن در افراد می تواند زمینه ساز بیماری های مختلفی باشد. مشخصه اصلی بیماری کبد چرب، تجمع سلول های چربی در کبد است که در نتیجه می توانند باعث بروز این بیماری شوند. به طور کلی کبد چرب به دو نوع الکلی و غیر الکلی تقسیم می شود. کبد چرب الکلی در اثر مصرف بیش از حد الکل ایجاد می شود و همچنین عواملی مانند چاقی، اضافه وزن و ژنتیک در بروز بیماری کبد چرب غیر الکلی تقش دارند.

متاسفانه سرطان کبد ششمین سرطان رایج در جهان و یکی از خطرناک ترین سرطان های گوارشی است. این نوع سرطان در اثر رشد و تقسیم غیرطبیعی سلول های کبد اتفاق می افتد و در نتیجه تومورهای خوش خیم(غیرسرطانی) یا بدخیم(سرطانی) تشکیل می شود. بیشتر افراد در مراحل اولیه این بیماری با علائمی روبه رو نمی شوند اما به طور کلی علائم سرطان کبد شامل مواردی از قبیل زردی پوست، حالت تهوع، احساس ضعف و خستگی می شود. لازم به ذکر است پیوند کبد یکی از روش های درمانی این نوع سرطان می باشد.

پیوند کبد چیست؟

خوشبختانه پیوند کبد در ایران روندی رو به توسعه داشته و به بیماران مبتلا به سیروز با نارسایی کبد امید به زندگی بخشیده است. پیوند کبد به دو روش اصلی پیوند از اهداکننده زنده و پیوند از اهداکننده فوت شده قابل انجام است، در طی انجام پیوند از اهداکننده زنده، بخشی از کبد اهداکننده سالم به کبد فرد گیرنده پیوند زده می شود.(پس از مدتی کبد فرد اهداکننده و گیرنده خود را ترمیم خواهد کرد) همانطور که گفته شد دومین روش، پیوند از اهداکننده فوت شده است که برای انجام این جراحی، فرد اهداکننده باید دچار مرگ مغزی شده باشد.

با توجه به شرایط بیمار ممکن است نوع دیگر از پیوند کبد که تحت عنوان پیوند دومینو کبد نام گذاری شده است، انجام گیرد. اما منظور از دومینو کبد چیست؟ این جراحی زمانی انجام می گیرد که یک فرد جوان مبتلا به بیماری متابولیک کبد، از یک اهدا کننده سالم کبد را دریافت می کند اما با این تفاوت که کبد فرد جوان را به یک بیمار مسن تر با کبدی بیمارتر پیوند می دهند. سال ها طول می کشد تا علائم بیماری متابولیک در فرد مسن مشاهده شود و یا حتی ممکن است به هیچ عنوان به آن مبتلا نشود.

این نکته را در نظر داشته باشید که پیوند کبد مانند سایر عمل های جراحی احتمال دارد با یک سری عوارض همراه باشد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت. الیته اعضای تیم جراحی تمام تلاش خود را برای کاهش احتمال ابتلا به عوارض جانبی و درمان مشکلات احتمالی در این عمل به کار می گیرند. به طور کلی گیرنده کبد باید جهت پیشگیری از رد پیوند داروهایی را مصرف کند که احتمال دارد مصرف داروها برای فرد عوارض جانبی به همراه داشته باشد.

عوارض پیوند کبد

• عفونت
• خونریزی
• رد پیوند
• تشکیل لخته خون
• افزایش فشار خون
• افزایش کلسترول
• عوارض ناشی از مصرف داروهای مهارکننده ایمنی مانند قندخون، اسهال و سردرد
• عوارض مجاری صفراوی مانند کاهش مجاری صفراوی

کلام آخر

همانطور که گفته شد کبد برای بدن ما بسیار حائز اهمیت است. تشخیص و درمان به موقع بیماری های کبدی می تواند تا حد زیادی احتمال بهبودی کامل را در فرد افزایش دهد. ما سعی کردیم در این مقاله به طور کامل درباره کبد و بیماری های آن و همچنین انواع پیوند کبد توضیح دهیم. جالب است بدانید نخستین پیوند کبد در جهان در سال 1967 در آمریکا انجام شد. خوشبختانه کشور ما توانسته  با انجام 6 هزار پیوند کبد موفقیت های بسیاری در این زمینه کسب کند. شما می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر درمورد پیوند کبد و شرایط انجام آن به مطب دکتر سامان نیک اقبالیان مراجعه کنید.