می دانید ایران در پیوند کلیه مقام نخست خاورمیانه را دارد؟ خوشبختانه ایران تنها کشوری است که در پیوند کلیه با مشکلی مواجه نیست. حتما این سوال ذهن شما را درگیر کرده است که پیوند کلیه چیست و در چه صورت انجام می شود؟ در این مقاله قصد داریم به تمامی سوالات شما پاسخ دهیم. به طور کلی زمانی که کلیه ها نتوانند عملکرد خود را به درستی انجام دهند، مواد دفعی و مایعات در بدن جمع می شوند در این صورت پیوند کلیه یکی از گزینه های درمانی مناسب برای بیمار خواهد بود. بهتر است ابندا کمی درباره بیماری نارسایی کلیه و انواع آن صحبت کنیم پس تا انتها با ما همراه باشید.

نارسایی کلیه چیست؟

کلیه ها بخشی از سیستم ادراری می باشند که به وسیله دنده ها، عضلات و چربی محافظت می شوند و نقش بسیار مهمی در سلامت بدن انسان ایفا می کنند و در صورتی که اختلالی در عملکرد آن ها ایجاد شود، ادامه زندگی برای فرد غیر ممکن و دشوار می شود. از عملکردهای کلیه می توان به تنظیم آب و الکترولیت، دفع مواد زائد و سموم از بدن، ترشح هورمون و تنظیم فشار خون اشاره کرد. به طور کلی هنگامی که کلیه ها نتوانند عملکرد حیاتی خود را به درستی انجام دهند و مواد زائد را دفع کنند نارسایی کلیه ایجاد می شود و موادی که به طور طبیعی از طریق ادرار دفع می شوند، در مایعات بدن جمع شده و در نتیجه منجر به اختلال در عملکردهای بدن از جمله احتباس مایعات و الکترولیت ها می گردد.

انواع نارسایی کلیه

نارسایی کلیه به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شود. اولین نوع نارسایی کلیه، نارسایی حاد کلیه است و زمانی ایجاد می شود که کلیه ها به صورت ناگهانی در طول چند ساعت تا چند روز دچار اختلال شوند و قادر به دفع مواد سمی نباشند. نارسایی حاد کلیه با علائمی مانند گاهش حجم ادرار، احساس خستگی، درد در ناحیه قفسه سینه و تنگی نفس بدون علت همراه است. دومین نوع نارسایی کلیه از نوع مزمن می باشد، نارسایی مزمن کلیه یک اختلال برگشت ناپذیر در عملکرد کلیه است که در طی آن توانایی بدن جهت حفظ تعادل آب والکترولیت کاهش پیدا می کند.

متاسفانه ممکن است افراد سالیان سال مبتلا به این بیماری باشند اما علائمی نداشته باشند و به تدریج بافت کلیه خود را از دست بدهند. برخی از علائم نارسایی مزمن کلیه شامل خستگی بیش از حد، افزایش فشار خون، حالت تهوع، استفراغ، کم خونی، تشنج، کاهش اشتها و انقباض و گرفتگی عضلات می باشد. جلب است بدانید برخی از عوامل مانند دیابت، افزایش فشار خون، عفونت های کلیه، کلیه پلی کیستیک و قرار گرقتن در معرض مواد سمی باعث بروز نارسایی مزمن کلیه می شوند.

درمان های نارسایی کلیه

نارسایی کلیه از طریق 3 روش درمان می شود که عبارتند از:

• درمان طبی: در مراحل اولیه بیماری نارسایی کلیه، داروهای ضد فشار خون، آهن، ویتامین ها، آنتی اسیدها، اریتروپویتین، داروهای ضد تشنج برای بیمار تجویز می شود اما در صورتی که این درمان ها کافی نباشد انجام دیالیز ضروری است.
• دیالیز: فرآیندی است که در جهت حذف مایعات و مواد زائد از بدن مورد استفاده قرار می گیرد.
• پیوند کلیه: پیوند کلیه شامل گرفتن کلیه از یک اهدا کننده سازگار و یا جسد و پیوند دادن آن به پذیرنده مبتلا به نارسایی مزمن کلیه

پیوند کلیه چیست؟

 یه عمل جایگزین کردن کلیه سالم از اهدا کننده زنده یا جسد به جای کلیه از کار افتاده پذیرنده مبتلا به نارسایی مزمن کلیه پیوند کلیه می گویند که این پیوند روش مناسبی برای درمان افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه است که در نتیجه سبب بهبود بیمار و بالا رفتن کیفیت زندگی و افزایش طول عمر می شود. پیوند کلیه از درمان های نارسایی کلیه در قرن جاری است که بی شک همانند سایر عمل های پیوند اعضا عوارض جانبی به همراه خواهد داشت. اعضای تیم جراحی تمام تلاش خود را برای کاهش احتمال ابتلا به عوارض جانبی و درمان مشکلات احتمالی در این عمل به کار می گیرند. ممکن است پس از انجام پیوند کلیه با مشکلاتی از قبیل رد پیوند، عملکرد تاخیری، تشکیل لخته خون در کلیه، نشت ادرار، خونریزی، جمع شدن ترشحات لنفاوی، تشکیل لخته در سیاهرگ های پا، افزایش فشار خون، دیابت و عفونت مواجه شوید.

شرایط اهدا کنندگان کلیه

• سن اهدا 18-55 سال
• مبتلا به بیماری های سیستمیک، کلیوی، عفونت فعال دیابت و فشار خون بالا نباشد.
• شواهدی مبنی بر بیماری های ویروسی از جمله ایدز، هپاتیت B و C در فرد دیده نشود.
• فرد نباید سابقه هرگونه بیماری مزمن کبدی داشته باشد.

شرایط پذیرندگان کلیه

• گرفتن تاریخچه کامل از بیمار و بررسی علت نارسایی
• انجام آزمایش گروه خون و Cross match
• بررسی غده تیروئید و پاراتیروئید
• یکی از مهم ترین علل مرگ و میر در بیماران پیوندی، بیماری قلبی عروقی است پس بررسی این بیماران از نظر قلبی بسیار ضروری است.
• بررسی کامل بیمار از نظر بیماری های ویروسی مانند هپاتیت B، C، ایدز و سایتومگالو ویروس.
• انجام آزمایشات کامل خون، کشت ادرار و جمع آوری ادرار 24 ساعته از نظر دفع پروتئین
• وجود آنتی بادی های قوی سیتوتوکسیک در بدن فرد گیرنده، باعث پس زدگی فوق حاد کلیه پیوندی می شود این آنتی بادی ها معمولا به دلیل انتقال خون، بارداری و پیونداعضا به وجود می آیند.

مراحل عمل جراحی پیوند کلیه

به طور معمول عمل پیوند کلیه 2 تا 3 ساعت زمان می برد (در مجموع ممکن است 5 تا 6 ساعت در اتاق عمل بمانید.) کلیه پیوندی در سمت راست یا چپ شکم، نزدیک به مثانه قرار داده می شود. در حالت عادی کلیه های خودتان خارج نمی شوند و شما پس از عمل 3 کلیه در بدن خودتان دارید. جراح عروق خونی شما را به عروق کلیه پیوندی متصل می نماید و نیز راه ادراری (حالب) کلیه پیوندی را به مثانه وصل می کند. زخم برش جراحی نیز با نخ نایلونی یا بخیه های سیمی غیر قابل جذب دوخته می شود.

لازم به ذکر است در هنگام عمل پیوند کلیه یک لوله پلاستیکی که استنت نامیده می شود در بدن بیمار گذاشته می شود که از طریق حالب کلیه را به مثانه متصل می کند. عملکرد استنت در درون حالب، تسهیل جربان ادرار به سمت مثانه است تا محل اتصال حالب به مثانه بهبود یابد. استنت معمولا 6 تا 10 هفته بعد از عمل و زمانی که بهبودی کامل شود طی یک عمل سرپایی با بی حسی موضعی از بدن خارج می شود. خارج کردن استنت یک عمل سرپایی می باشد که با بی حسی موضعی انجام می شود. فرآبند خروج استنت حدودا 30 دقیقه طول می کشد.

تغذیه پس از پیوند کلیه

بیمارانی که پیوند کلیه انجام داده اند به منظور بهبود زخم به مواد غذایی کامل و کالری فراوان نیاز دارند. پس لازم است نکات زیر را رعایت کنید:

• لبنیات غیر پاستوریزه مصرف نکنید.
• از مصرف تخم مرغ به صورت خام خودداری کنید.
• از مصرف غذاهای دریایی نپخته یا نیمه پخته از جمله صدف، میگو و … بپرهیزید.
• جهت کاهش حالت تهوع و افزایش اشتها، میوه و غذاهای تازه مصرف کنید.
• حداقل هفته ای 2 مرتبه ماهی کاملا پخته مصرف نمایید.
• از مصرف غذاهای چرب و شور بپرهیزید.
• روغن های غیر اشباع مانند روغن زیتون، کنجد و … استفاده کنید.
• مصرف برخی از داروهای پیوند سبب افزایش قند خون و وزن می شوند پس باید از مصرف بی رویه قند و شیرینی جات خودداری کنید.
• مصرف گریپ فروت به علت تداخل با داروها ممنوع است.
• به هیچ عنوان مکمل های غذایی و یا داروهای گیاهی را بدون دستور پزشک استفاده نکنید.

سخن پایانی

همانطور که گفته شد پیوند کلیه گزینه مناسبی برای بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه است. در این مقاله به طور کامل درباره پیوند کلیه و مراحل انجام آن توضیح دادیم. نکته ای که باید بعد از عمل پیوند کلیه در نظر داشته باشید، تزریق واکس های مجاز و غیر مجاز است. به طور کلی واکسن آنفولانزای فصلی، واکسن غیرفعال شده فلج اطفال (تزریقی)، واکسن پنوموکوک، واکسن کزاز و واکسن حصبه پلی ساکارید از واکسن های مجاز و همچنین واکسن MMR (سرخک، سرخچه و اریون)، واکسن خوراکی فلج اطفال زنده، واکسن خوراکی حصبه، واکسن BCG برای سل و واکسن تب زرد از واکسن غیر مجاز برای بیماران پیوندی کلیه هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره پیوند کلیه و روند انجام آن می توانید به مطب دکتر سامان نیک اقبالیان مراجعه کنید.